ادامه از قبل

دستگاه خود كار دروني بدن ( قسمت 1 )
J. D. Ratcliff

امروزه دستگاههاي خودكار كارخانه ها را بكار مياندازند و باب جديدي در صنعت بوجود آورده اند . اما نمونه اعجاب انگيز تر كنترل خودكار را ميتوان در بدن انسان پيدا كرد. خواه ما خواب و يا بيدار باشيم پيوسته فعاليت خودكاري در بدن ادامه دارد.
گاهي ميتوان نتايج اين فعاليت هاي خودكار دروني را در معرض نمايش گذاشت. مثلاً دختري بدون اينكه بخواهد با كمال ناراحتي صورتش از خجالت سرخ ميشود ، مردي در ميان بهترين قسمت داستان دچار خميازه ميشود، كودكي با نزديك شدن انگشت به دنده هايش بخنده ميافتد. اينها فقط نمونه اي از اعمال غير ارادي و يا بعبارت ديگر بازتابي است كه بدن ما در تمام اوقات از خود نشان ميدهد . بيشتر اين فعاليت ها براي كمك تعادل بشر در فعاليت هايش ميباشد تا بتواند به زندگي ادامه دهد.
وقتيكه ما خشمگين ميشويم و يا اينكه ميترسيم ، سيستم عصبي ما صبر نميكند كه دليل آنرا بيابد ، بلكه در عوض بدون فوت وقت بدن را آماده ميسازد كه با خطر جدي مقابله نمايد . عمل قلب و تنفس شدت مييابد و براي اينكه سريعاً نيروي لازم تأمين شود از كبد قند وارد خون ميگردد. آدرنالين ترشح ميشو تا اينكه رگها تنگ گرديده فشار خون افزايش يابد .
بدين طريق بدن ما آماده براي جنگ يا گريز ميشود . هرچند ممكن استكه منطق حكم كند كه لزومي براي اين كار نباشد.
بعبارت ديگر هيپوتالاموس كه در پايه مغز جا دارد دستگاه تنظيم زمان ( مترونوم ) ساكت بدن است . مدت خواب را تنظيم ميكند ، در عمل قلب دخالت مينمايد ، و بالاخره تنفس و ديگر اعمال حياتي را از لحاظ زماني مورد كنترل قرار ميدهد . اگر حرارت بدن ما افت كند ، ما را وادار مينمايد كه بلرزيم ، بعبارت ديگر ما را وادار بورزش مينمايد كه گرم شويم.
خيلي از بازتاب هاي خارق العاده ما عمل محافظت را انجام ميدهند . مثلاً انگشتي به اچاق گرم برخورد ميكند ، گروهي از گيرنده هاي موجود در پوست زنگ خطر را بصدا در ميآورند . پيام بسرعت به تارهاي عصبي ميرسد. ولي اگر ميخواست اين پيام بمغز برسد زمان پر ارزشي تلف ميشد . پس نخاع شوكي عنان اختيار را در دست ميگيرد و دستور سريع براي انقباض ماهيچه را صادر ميكند ، در اين موقع است كه انگشت بطور خودكار جمع ميشود. ( پرش انعكاسي پا كه پزشك با زدن چكش به پا ايجاد ميكند فقط يك آزمايش براي كنترل آمادگي و هوشياري تارهاي عصبي ميباشد. )
فعاليت غدد بذاقي – كه بيشتر از يك ليتر در روز بذاق ترشح ميكند- يكي از مهمترين بازتاب هاي حساب شده است . اين غدد كوچك وقتيكه ذخيره آب بدن بمقدار قابل ملاحظه اي افت كرد بازتاب نشان ميدهند و احساس تشتگي را ايجاد ميكنند.
عمل اصلي بذاق مرطوب كردن دهان و ليز كردن غذا ميباشد و اين خود يك عمل هضم اوليه است . بو و حتي تصور كباب آب دهان را جاري ميكند . برعكس ترس و اضطراب ممكن استكه ترشح بذاق را متوقف كند – از اينرو استكه تنگ آب براي سخنرانان عصبي دركنار ميز خطابه از ضروريات است .
در قديم يكي از وسايل ابتدائي دروغ سنجي بر اساس دقت در ترشح بذاق متهم بوده است . در قرون وسطي قاضي دستور ميداده است كه دهان متهم را با آرد پر نمايند و فرضيه آنها اين بوده كه اگر متهم بيگناه بوده باشد بذاق دهانش آرد را خيس كرده ميتواند آنرا بخورد ، بر عكس اگر متهم گناهكار بوده باشد بذاق دهانش خشك و در نتيجه آرد بهمان صورت اوليه در دهانش گير كرده نميتوانست آنرا ببلعد.
چشمها هم تعدادي عكس العمل هاي حفاظتي دارند . ني ني چشم در آفتاب شديد منقبض ميشود تا از ورود نور زياد كه براي چشم زيان بخش است جلوگيري بعمل آيد . ما دائماً پلك ميزنيم يعني پلك هاي ما مانند برف پاك كن اتومبيل عمل ميكنند تا دائماً چشم ها را تميز نگهدارند و آنها را با اشك مرطوب و شستشو دهند . يكي از وحشتناكترين شكنجه هائيكه در قرون وسطي توسط تركها بكارد برده ميشد برداشتن غدد اشكي چشمها بوده است . چند مدت كه چشمها مرطوب نگردند كور خواهند شد .
ادامه دارد

Post a Comment