پانكراس و دیابت
G. Lester Walker And Paul De Kruif

پانكراس عضوی است كه بشكل زبان است و در پشت معده قرار دارد و كارش ترشح دو نوع ماده میباشد . این عضو یكی از ترشحات را كه ینام شیره پانكراس نامیده میشود به روده وارد میكند و دیگری را كه بنام انسولین است وارد جریان خون میكند . نرسیدن انسولین كافی موجب بیماری دیابت میشود.
میلیون ها نفر در سراسر جهان مبتلا به بیماری دیابت هستند و بسیاری از این بیماران بعلت عدم مراجعه به پزشك و آزمایشات لازم نسبت به بیماری خود آگاه نیستند .
در فرایند هاضمه ، قند ، نشاسته و بعضی از چربی ها و پروتئین ها به گلوكز تبدیل میشوند تا بدن بتواند چون منبع انرژی از آن استفاده نماید. هر كلوكز سوخته نشده بصورت چربی یا گلیكوژن در كبد و عضلات ذخیره میشود ، ولی عمل سوختن و ذخیره شدن آن بدون دخالت همان ترشح دوم یعنی انسولین امكان پذیر نخواهد بود . چرا ؟
این سئوالی است كه هنوز پاسخ آن معلوم نیست . یگی از پزشكان گفته است كه ، « عدم وجود انسولین ، مثل این خواهد بود كه اجاقی را مسدود از هر گونه جریان هوا نمائیم.»
در پانكراس گروه یا جزایری از سلولهای خاصی وجود دارند ( شاید میلیون ها سلول) و ممكن است اختلالی در این سلولها بوجود آید . در اینصورت شخص مبتلا احساس تشنگی زیاد از حد میكند ، دچار تكرر ادرار ناراحت كننده میشود . خیلی زود خسته میشود . یك بریدگی ساده در بدن مدت درازی طول میكشد كه التیام یابد . بیشتر اوقات احساس گرسنگی شدید میشود، ولی با وجود خوردن غذا بقدر كافی باز هم وزن بدن نقصان پیدا میكند .
بعلت نبود انسولین بدن نمیتواند مواد قندی غذا را بسوزاند لذا از ذخایر بدن كه بصورت چربی است استفاده خواهد كرد و بدین ترتیب رفته رفته بدن تحلیل میرود . اگر این حالت ادامه یابد فرد مبتلا به دیابت در حاكت كوما فرو میرود كه چاره ای جز تزریق انسولین و دادن مایعات بمقدار لازم به بیمار نیست. عصاره پانكراس چارپایان زبح شده در كشتاركاهها هنوز یگانه منبع تهیه انسولین میباشد . این عصاره تصفیه و بصورت مایع زلال و یا متبلور شده در دسترس مصرف كنندگان قرار داده میشود . وقتیكه انسولین تزریق شد فوراً قند خون تقلیل مییابد. اما اثر آن بیش از پتج تا شش ساعت بیشتر نیست و باید دوباره انسولین تزریق گردد.
در سال 1936 انسولینی كه آهسته تر عمل میكند ایجاد شد . این انسولین جدید تركیبی با مواد دیگر است ، مانند پروتئین ساده با مقدار بسیار كمی روی . با تزریق زیر پوست این تركیب، انسولین خود را به آرامی آزاد میكند و برای مدت زیادی فعال میماند . بعد از آن انسولین حد متوسط به بازار آمد كه خیلی سریعتر و شدید تر از انسولین آرام عمل میكند ، ولی مدت پایداری آن كوتاه تر است . تركیبی از این دو كم تأثیر تر و بطی تر عمل میكند ، ولی برای مدت بیشتری خاصیت خود را در بدن حفظ میكند.
بطور خلاصه ، در حال حاضر انسولین ساده یا سریع وجود دارد كه موجب كاهش سریع قند در مدت دو یا چهار ساعت میشود. انسولین متوسط نیز وجود دارد كه آخرین درجه شدت تأثیر آن مدت به هشت تا دوازده ساعت میرسد. به علت وجود این انسولین های كوناگون اغلب دیابت ها را میتوان با هوعی از انسولین های مخلوط كه بنام كوكتیل معروف است تحت مداوا قرار داد ، بعبارت دیگر مخلوطی از انسولین های مختلف روزی یك بار برای بیمار تجویز میشود .
یكی از خطرات معالجه با انسولین شوك انسولین است كه در آن قند خون ناگهان بیش از حد كاهش مییابد . بیمار در این حالت دچار سرگیجه ، منگی شده حتی چشمهایش سیاهی میرود . این حالت بقدریجدی است كه بیمارانی كه انسولین تزریق مینمایند باید از كار های خطرناك مانند رانندگی قطار و امثال آن احتراز كنند.
اگر بیمار فوراً كمی كبوهیدرات بصورت قند ، شیرینی ، بیسكویت یا نوشابه مصرف نماید ، ممكن است عارضه ایجاد شده در حدود ده دقیقه مرتفع گردد . بهمین علت كسانیكه انسولین مصرف مینمایند باید همواره با خود چند حبه قند یا آب نبات و یا بیسكویت و یا نوشابه با خود داشته باشند كه در موارد ضرور از آن استفاده نمایند . در حالات بسیار شدید پزشك ناچار خواهد شد كه به بیمار كلوكز یا گلیكوژن كه ترشح دیگر پانكراس است و بنظر میرسد كه بر ضد انسولین عمل میكند به بیمار تزریق نماید .
در حال حاضر داروهائی كشف شده است كه پزشك آنها را برای بیماران دیابتی تجویز مینماید . معمول ترین این دارو ها قرص های تالبوتامید ، كلروپروپامید و فنفورمین میباشد . بعضی اوقات یك معالجه توأم ولی بسیار دقیق اثر بهتری از معالجه با فقط اعمال یك روش دارد . متأسفانه تمام بیماران دیابتی پاسخ مثبت به معالجه از راه دهان نمیدهند و فقط در مواردی این طریق مؤثر است كه خود پانكراس تا اندازه ای فعالیت داشته باشد و مقداری انسولین ترشح نماید .
هیچ بیمار دیابتی زیر سنین بیست سال پاسخ مثبت به معالجه از طریق خوردن قرص های خوراكی نشان نمیدهد ، چون در اینگونه بیماران پانكراس آنان انسولین كه لازمه تأثیر انسولین خوراكی است ترشح نمینماید . ولی یك چهارم بیماران بین سنین بیست تا چهل سالگی را میتوان با مصرف انسولین خوراكی تحت درمان قرار داد .

Post a Comment